Podstawowe informacje
Miejscowość
Żmijowiska
Województwo
lubelskie
Powiat
opolski
Gmina
Wilków
Obszar AZP
78-75
Nr stanowiska w miejscowości
10
Nr stanowiska na obszarze
79
Forma terenowa
Piaszczysta łacha
Pokrycie terenu
łąka
Chronologia
IX-X wiek
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
okrąg
zniszczone w części
0,12
Znaleziska
Opis

Zespół osadniczy składający się z grodziska i dwóch osad – południowej i północnej, usytuowanych na podłużnej, piaszczystej łasze w widłach rzek Jankówki i Chodelki – prawobrzeżnego dopływu Wisły. Grodzisko otacza pierścieniowaty, kolisty wał zamykający niewielką przestrzeń majdanu o powierzchni 0,09 ha i średnicy 35 m (średnica majdanu 25 m). Wał zachowany jest w części zachodniej i północno-zachodniej. Cały przebieg wału widoczny na zdjęciu lotniczym z 1945 r. Część południowa grodziska została celowo zniszczona przez ówczesnego właściciela gruntu, m.in. za pomocą ciężkiego sprzętu.
Grodzisko zostało opisane przez ks. Chotyńskiego penetrującego teren Kotliny Chodelskiej. Badania na grodzisku zostały przeprowadzone w ciągu 6 sezonów: 1965 – badania S. Hoczyk-Siwkowej; 2002-2003, 2006-2007, 2009 – P. Lis (295 m2). Osadę południową przebadała w 1965  S. Hoczyk-Siwkowa (70 m2), natomiast północną rozpoznawano przez kilka lat – w 1965, a następnie w 2008, 2010-2011 i 2014-2016 (267 m2) – P. Lis i A. Kacprzak.
Ponadto w trakcie badań 2009 zrobiono badania geomagnetyczne osady północnej, a w 2012 przeprowadzono kompleksowe badania teledetekcyjne grodziska, osad i całego otoczenia.
Wyniki badań wału potwierdzają jego dosyć skomplikowaną i rozbudowaną drewniano-ziemną strukturę. Wał wykonano w konstrukcji przekładkowej, a u jego podstawy odkryto ułożone poziomo belki oparte na ukośnie wbitych palach. Wysokość nasypu oszacowano na 2 metry przy 6-metrowej szerokości. Najpewniej zwieńczony był częstokołem lub inną konstrukcją drewnianą. Umocnienia broniły 2 fosy-rowy przedzielone „przedwałem” w postaci drewnianego płotu.
Na majdanie grodziska nie odkryto śladów zabudowy, ale obecność dużej liczby zabytków w postaci 617 fragm. ceramiki naczyniowej oraz kości zwierzęcych odkrytych wśród konstrukcji drewnianych i w zasypiskach rowów, wskazywałaby na intensywność użytkowania obiektu. Datowanie dendrochronologiczne prób drewna z konstrukcji wału konstrukcji I określono na 888 rok AD. Z kolei datowanie radiowęglowe tejże konstrukcji zawiera się pomiędzy 863 a 960 AD. Daty wskazują na wzniesieni obiektu w końcu IX wieku i jego funkcjonowanie w przeciągu wieku X. Zniszczenie grodu było spowodowane pożarem, niestety nie możemy określić precyzyjnie kiedy to nastąpiło, ale zapewne nie wcześniej jak w 2 połowie X wieku. Pośrednio świadczyłyby o tym odkrycia zabytków z grodziska – topór żelazny (X w.) oraz pobliskich osad – przęślika owruckiego (2 poł. X w.), okucia (X w.), czekana typu bradatica (IX-X w.).

 

Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1965
S. Hoczyk-Siwkowa
badania wykopaliskowe
-
2002 - 2009
P. Lis
-
-
Literatura
S. Hoczyk-Siwkowa, Typologia grodzisk wczesnośredniowiecznych między Wisłą a Bugiem (VII-X w.), [w:] Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej, 1998, s. 47-53.
S. Hoczyk-Siwkowa, Małopolska północno-wschodnia w VI?X wieku. Struktury osadnicze, 1999.
S. Hoczyk- Siwkowa, Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, 2006.
P. Lis, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Żmijowiskach, pow. opolski w świetle badań archeologicznych w latach 2002-2003, [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, 2006 tom 8, s. 70-84.
P. Lis, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w roku 2006 wczesnośredniowiecznego grodziska w Żmijowiskach, pow. opolski, [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, 2007 tom 9, s. 107-115.
M. Kulawczyk, P. Lis, Wczesnośredniowieczny topór z grodziska w Żmijowiskach, pow. opolski, [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, 2007 tom 9, s. 305-308.
P. Lis, Żmijowiska - na skrzyżowaniu szlaków kulturowych, [w:] Hereditas Praeteriti. Additamenta Archaeologica et historia dedicata Joanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, 2009, s. . 407-414.
Ł. Miechowicz, Wczesnośredniowieczne grody w Kotlinie Chodelskiej, Skarby z Przeszłości, 2018 tom 19, s. 25-70.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska