Zespół osadniczy w Gródku tworzy gród (stan. 1A) oraz podgrodzie (stan. 2) i osady otwarte (stan. 3-5 oraz pozostałe) o szacowanej powierzchni użytkowej około 15 ha.
Grodzisko położone jest na skraju cypla wierzchowiny lessowej usytuowanej w widłach Bugu i Huczwy. Obecnie stanowisko oddalone jest o około 500 m od koryta rzeki Bug, Huczwa natomiast płynie tuż przy stromych stokach wzgórza. Wyniki badań wskazują, iż fragment wierzchowiny, zapewne pierwotnie częściowo porozcinanej dolinkami stokowymi i wąwozem, został następnie odcięty intencjonalnie celem budowy grodu. Powstała wówczas głęboka fosa oddzielająca cypel od wierzchowiny, co niezwykle wzmocniło obronność miejsca. Fosa w sprzyjających warunkach mogła także pełnić funkcję komunikacyjną.
Grodzisko ma wymiary 112 x 97 m. Powierzchnia wzniesienia to ok. 75 arów, w tym kulminacji zajętej przez majdan grodziska – ok. 35 arów.
Przebieg wału grodziska jest obecnie czytelny w części południowej, zachodniej i wschodniej, natomiast od strony północnej został on prawie całkowicie zniszczony. Zachowane relikty umocnień występują w postaci ziemnego nasypu o zróżnicowanych parametrach – wysokości od 4 do 6 m i szerokości 6 do 12 m. Partia szczytowa wału została zniszczona dookolnie przebiegającymi okopami strzeleckimi. W odniesieniu do stanu dzisiejszego widoczna jest pogłębiająca się destrukcja strony północnej. Rekonstrukcja przebiegu wału wskazuje iż od północy zniszczeniu mogło ulec do 10 m skarpy z reliktem fortyfikacji.
W opinii znacznej części historyków i archeologów Gródek można identyfikować z historycznym Wołyniem wymienionym w Powieści minionych lat (XI/XII w.) opisującej bitwę Bolesława Chrobrego z Jarosławem Mądrym nad Bugiem właśnie. Również Jan Długosz (XV w.) łączył oba założenia ze sobą. W XIX wieku Adam Czarnocki znany jako Zorian Dołęga Chodakowski zwiedzając Gródek uznał go za średniowieczny Wołyń. Prowadzone tu amatorskie penetracje powierzchniowe przyniosły dużą liczbę odkryć interesujących zabytków, w większości zaginionych jak miedziany krążek z literami alfabetu ormiańskiego, monety arabskie, czy militaria wyłowione z Bugu na wysokości Gródka.
Duża i jedyna jak dotąd kampania wykopaliskowa miała miejsce w latach 1952-1955, w ramach ekspedycji zorganizowanej przez Kierownictwo Badań nad Początkami Państwa Polskiego.  Poza grodziskiem rozpoznano wykopaliskowo w różnym stopniu podgrodzie i najbliższe osady. Na terenie grodu przekopano 1075 m², czyli około 1/3 całkowitej powierzchni. Odkryto tu obiekty neolityczne, jamy kultury łużyckiej, pochówki z okresu rzymskiego, obiekty gospodarcze i mieszkalne oraz pochówki szkieletowe z okresu wczesnego średniowiecza i czasów nowożytnych, relikty zabudowań folwarcznych z XVII w. Wał grodziska został przebadany archeologicznie w trakcie trzech sezonów wykopaliskowych w latach 1952-1954. Przebadana powierzchnia wynosiła 158,75 m². Wyniki tych prac nie zostały opracowane i opublikowane poza wstępnymi sprawozdaniami z badań. Dopiero w 2018 roku ukazała się monografia omawiająca ówczesne badania, aczkolwiek pisana już z perspektywy XXI wieku. Dane zostały oparte na zachowanej, ale niestety niekompletnej dokumentacji polowej, w skład której wchodzą dzienniki badań z lat 1952-1954, rysunki polowe, przekroje wału z badań 1952 i 1953 roku oraz szkice, rekonstrukcje i pomiary uzupełnione licznymi fotografiami.
W 1952 r. na grodzisku założono wzdłuż osi N-S wykop o długości 45 m (przedłużony do 52,5 m) i szerokości 5 m, który w rejonie wału zawężono do 2,5 m. Wykop na wale w kolejnych latach poszerzano w kierunkach południowym, wschodnim i zachodnim. W tym też roku wykonano szczegółowy plan grodziska oraz plan z lokalizacją rowów strzeleckich wykopanych na nasypie wału. Największy front prac w obrębie wału zrealizowano w 1953 r. Założono wówczas wykop o szerokości 5 m i długości 12,5 m z poszerzeniami w kierunku zachodnim. Szacunkowa powierzchnia wykopu wynosiła 75-80 m². W 1954 r. przebadano część wschodnią o powierzchni wykopu około 55-60 m².
Badania wału jednoznacznie potwierdziły obecność drewnianej konstrukcji, którą odsłonięto na działkach nr 38-41, 43-47, 91-94, 137-145. Jej przekrój wraz z ziemnym nasypem dokumentuje kilka zachowanych fotografii. Typ konstrukcji oraz jej szczegóły techniczne zostały opisane w artykule sprawozdawczym Lechosława Rauhuta. Konstrukcję określono jako izbicową (skrzyniową) wzniesioną w dwóch rzędach – zewnętrznym, zbudowanym z dużych skrzyń oraz wewnętrznym, powstałym ze skrzyń mniejszych. Rekonstruowana szerokość wału wynosiła około 10-11 m, przy czym 8-9 m to szerokość konstrukcji drewnianej a 2-3 m nasypu zewnętrznego. Łącznie zadokumentowano 6 izbic oznaczonych numerami I-VI. Zostały one zaklasyfikowane do dwóch faz konstrukcyjnych – zewnętrznej (I) i wewnętrznej (II), wskazujących na kolejność ich wznoszenia. Jako pierwszy wybudowano zewnętrzny, dookolny rząd izbic składający się z dużych skrzyń, z których 3 odkryto w obrębie działek 39-41, 45-47, 141-145 i oznaczono jako nr II, IV i VI. Izbice zewnętrzne miały plan prostokąta, a ich rozmiary wynosiły odpowiednio 3,75 x 4,90 x 3,70 x 5,00 m (II), 3,20 x 4,85 x 3,50 x 4,80 m (IV) i 3,20 x 4,20 x ? x ? m (VI). Dobudowany w kolejnym etapie budowlanym wewnętrzny rząd skrzyń, tworzyły izbice mniejszych rozmiarów zbliżone w planie do kwadratu i oznaczone numerami I, III i V. Odkryto je na działkach nr 38, 43-44, 137-140. Ich wymiary wynosiły odpowiednio 3,0 x 3,0 x 3,10 x 3,15 m (III) i 2,70 x 3,0 x 2,8 x 2,9 m (V). Belki w skrzyniach były układane najpewniej na zrąb i ich końcówki wystawały na zewnątrz. W ten sposób  między skrzyniami powstawała przerwa, o szerokości 40-55 cm (w zależności od rzędu i izbicy). Rozmiary przerwy wynikały również z faktu, iż wał w tym rejonie skręcał w kierunku północno-wschodnim. Według autorów badań wewnętrzne ściany skrzyń były pionowe, zaś zewnętrzne nachylone do środka.
Drewniane belki izbic zachowały się w różnym stopniu – jako zbutwiałe lub spróchniałe, spalone/zwęglone oraz opalone od zewnątrz a wewnątrz zbutwiałe. Opisy wskazują, iż pożar objął górne partie wału, a więc przedpiersie i lico wewnętrzne konstrukcji II – dostępne od strony majdanu. Z kolei drewno z izbic przysypane ziemią uległo rozłożeniu, natomiast część belek została zabezpieczona poprzez opalenie warstwy zewnętrznej.    Wypełnisko opisanych powyżej izbic, jak i przestrzeni między nimi, a także nasypu ochronnego stanowił żółty less przemieszany z szarą ziemią (warstwa IIb). Według Lechosława Rahuta ziemia ta pochodziła z przekopywania fosy, obecnie funkcjonującej jako droga dojazdowa do grodziska. Udokumentowane na zdjęciach profile wału potwierdzają użycie do jego budowy jednorodnego materiału osadowego w postaci żółtego lessu, który zapewne został pozyskany z najbliższej okolicy.
Kluczowe znaczenia dla określenia chronologii wału miało odkrycie pod jego nasypem warstwy III w postaci czarno-brunatnej ziemi z polepą, węglem drzewnym i zabytkami. W 1953 i 1954 natrafiono na nią oraz obiekty osadowe pod konstrukcjami wału, na głębokościach 2-2,1 do 2,8 m. W postaci niezaburzonej zachowała się właśnie pod nasypem wału, gdyż na majdanie została zredukowana i przemieszana przez liczne wkopy oraz intensywne użytkowanie. Miąższość warstwy III wynosiła około 0,5 m. Zawierała ona dużą ilość zabytków, przede wszystkim ceramikę, polepę, metale i krzemienie, a także pozostałości organiczne.
W dokumentacji wykopaliskowej warstwa ta została oznaczona jako warstwa osadnicza I wczesnośredniowieczna i wraz z grupą obiektów stanowiła najstarszy poziom użytkowy – osadowy lub grodowy (?). Poniżej tej warstwy odsłonięto lessowy calec, w niektórych rejonach naruszony przez obiekty osadowe.
Niezwykle istotne dla określenia chronologii wału było odkrycie pod jego nasypem 9 jam o różnej funkcji. Były one wkopane w warstwę III (=I poziom osadniczy) oraz less calcowy. Były to obiekty nr 37, 38a, 39 (=31?), 64a, 64, 65, 68, 69 i 70. Dla określenia chronologii wału istotne jest datowanie obiektów zarejestrowanych pod wałem. Niestety braki w dokumentacji, a zwłaszcza brak możliwości analizy materiału zabytkowego (ceramiki) uniemożliwiają jednoznaczne wyjaśnienie tej kwestii, choć warto podać przybliżoną chronologię. Jamy nr 65 i 68 zaklasyfikowano jako pradziejowe, z kolei obiekt nr 70 nie miał określonej chronologii. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku obiektów 37, 38a, 39, 64 i 69, które funkcjonowały jako budynki mieszkalne z piecem/paleniskiem (37, 64), zabudowania gospodarczo-rzemieślnicze (39), piec (38a) oraz jama (69). Obiekt 69 datowany jest na X w., pozostałe odnoszone są przede wszystkim do XI w. (ob. 37 – przed końcem XI w.; ob. 38a – koniec X - początek XI w.; ob. 39 – przed końcem XI w.). Najmłodszy jest ob. 64 – datowany na XI-XII w.(?). W tym ostatnim przypadku konfrontacja danych opisowych i fotografii wskazywałaby, iż ob. 64 z piecem 64a został wkopany w półziemiankę 39, a nie odwrotnie, jak sugerują dane z dziennika badań. Nie zmienia to w niczym ustaleń chronologicznych, które – na tym etapie naszej wiedzy o badaniach z lat 1952-1955 – pozwalają budowę wału odnosić najwcześniej do XI w.
Badania wału w Gródku w latach 1952-1954 były jedynymi jakie przeprowadzono do tej pory celem rozpoznania umocnień wczesnośredniowiecznego Wołynia. Przekopanie wału grodziska było jednym z trudniejszych zadań badawczych ówczesnej ekipy. Wskazywały na to problemy z interpretacją nawarstwień, a przede wszystkim kwestie logistyczne – znaczna szerokość wału (do 12 m) i duża głębokość wykopów (dochodząca do 5-6 m).
Z oczywistych powodów istotnym jest zarejestrowanie warstwy osadniczej zalegającej wraz z obiektami pod nasypem wału. Jej znaczna miąższość dochodząca do 0,5 m, obecność dużej liczby zabytków ceramicznych, metalowych i przyrodniczych (kości zwierzęce, makroszczątki) dowodzi, iż stanowi ona ślad dłuższego etapu osadniczego. Nie mniej ważne ustalenia związane są z odkryciem i przebadaniem 9 obiektów przykrytych nasypem wału datowanych na X-XI wiek. Po zakończeniu tej fazy osadniczej powstaje gród.
Teza, postawiona przez zespół badaczy w latach 50. XX w. o drewniano-ziemnej konstrukcji wału w postaci dwóch rzędów izbic wypełnionych lessem wydaje się zasadna. Nie budzi również wątpliwości zniszczenie konstrukcji przedpiersia i lica zewnętrznego II konstrukcji przez pożar. Natomiast pytanie czy przedpiersie tworzyła ściana i słupy podtrzymujące zadaszenie, jak chcą autorzy badań, pozostaje na razie otwarte..
Nie sposób odpowiedzieć jednoznacznie na tym etapie wiedzy na pytanie o chronologię umocnień na stan. 1A w Gródku nad Bugiem. Niezbędne są bowiem badania weryfikacyjne. Nie mniej jednak kilka przesłanek pozwala z dużym prawdopodobieństwem odnieść powstanie obecnie istniejącego wału do wieku XI. Wobec tego pojawia się najważniejsze pytanie – czy istniały fortyfikacje starsze z IX lub X w. Zgodnie z koncepcją Zdzisława Rajewskiego sytuacja taka była możliwa, biorąc pod uwagę, że osadnictwo „na cyplu” sięgało IX-X w. Nie można odrzucić tezy o funkcjonowaniu starszego wału na dużo większym terenie obejmującym część wysoczyzny. Istotnym pytaniem pozostaje też kwestia tzw. fosy – kiedy została przekopana? Czy rzeczywiście u progu XI w. doszło do zasadniczej zmiany w zagospodarowaniu tej części wysoczyzny – zniszczenia starszego („plemiennego”) osadnictwa (grodowego?), przekopanie fosy i odcięcie cypla oraz budowy na nim dookolnego izbicowego wału? Uzyskanie odpowiedzi na postawione powyżej pytania wymaga powrotu do prac terenowych, w szczególności weryfikacji dotychczasowych wyników poprzez badania wykopaliskowe.