Podstawowe informacje
Miejscowość
Grabowiec (obecnie Bronisławka)
Województwo
lubelskie
Powiat
zamojski
Gmina
Grabowiec
Obszar AZP
86-91
Nr stanowiska w miejscowości
1
Nr stanowiska na obszarze
1
Forma terenowa
wierzchowina lessowa
Pokrycie terenu
las, nieużytek
Chronologia
XII-XIV w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
owal nieregularny
zniszczone w części
0,5
Znaleziska
-
Opis

Grodzisko w Grabowcu znane pod nazwą lokalną „Góra Zamkowa” według nowych podziałów administracyjnych znajduje się w miejscowości Bronisławka. Zostało ulokowane na cyplu wierzchowiny lessowej, który od zachodu i północy otacza dolina rzeki Kalinówki. Najbardziej wysunięta część cypla została odcięta od wschodu i południa sztucznie przekopaną fosą. Uformowała się w ten sposób owalna forma terenowa o wymiarach 60 x 110 m wznosząca się 35 m ponad dolinę. Na jej szczycie zlokalizowano relikty grodu, a także zamku i nowożytnej warowni. Wobec wielowiekowego użytkowania zachowały się tylko niektóre elementy grodu – wschodni odcinek nasypu (wał) i fragmenty fosy. Aktualnie wzgórze jest nieużytkiem, który porastają drzewa.
Pierwsze prace wykopaliskowe przeprowadzone zostały w 1968 r. Ich autorami byli Andrzej Kutyłowski i Jan Gurba. W trakcie badań założono 4 wykopy sondażowe bezpośrednio przy dawnych wykopach z czasów międzywojennych. Niestety w żadnym nie dotarto do calca ze względu na znaczną miąższość warstw. Kolejne badania zrealizowała w 1971 r. Maria Supryn. Założonych zostało 6 wykopów badawczych o łącznej powierzchni 102 m2 . Zlokalizowano je w północnej, zachodniej, wschodniej i centralnej części majdanu grodziska. Wykonano również 16 odwiertów geologicznych. Wyniki badań potwierdziły skomplikowany układ nawarstwień o miąższości 4-5 m odzwierciedlający wielofazowe i wielowiekowe zasiedlenie. Najstarsze ślady użytkowania wzgórza pochodziły z okresu neolitu. W IX-X wieku mogła istnieć osada otwarta. Pomiędzy XII a XIV wiekiem funkcjonował tu gród, a następnie późnośredniowieczny zamek i nowożytna warownia.
Wyniki badań wskazują, iż gród wzniesiono na zniwelowanym szczycie cypla, który następnie otoczono ziemnym wałem, a w celu wzmocnienia obronności odcięto od wierzchowiny fosą. W wykopach nie zarejestrowano drewnianych konstrukcji wzmacniających nasyp ziemny, co jednak dziwi wobec znacznych parametrów wałów i lokalizacji na wyniesieniu. Wobec braku pełnego przebiegu wałów można jedynie podać rekonstruowane wymiary grodu – 50-60 x 90-110 m o powierzchni około 0,5 ha. Na majdanie grodziska odkryto 2 obiekty łączone z jego użytkowaniem – był to najpewniej budynek mieszkalny oraz jama zasobowa.
Na podstawie ceramiki pozyskanej z wału początki budowy grodu odnosi się do XII/XIII w. lub połowy XIII wieku, a jego funkcjonowanie zamka w XIV w.
Z okresu wczesnego średniowiecza pochodzi liczny materiał ruchomy zebrany głównie z nawarstwień. Dominuje ceramika naczyniowa oraz zabytki żelazne – narzędzia rolnicze (radlica i sierp), elementy uzbrojenia (groty bełtów do kusz oraz grot strzały do łuku), a także przedmioty codziennego użytku – głównie noże. Wśród innych znalezisk warto wymienić miedziany harpunnik z jednostronnym zadziorem służący do połowu ryb, przęśliki i ciężarki tkackie oraz formy odlewnicze wykonane z kamienia wapiennego (w tym forma zapewne do odlewania ozdobnego ażurowego krzyżyka), kamienne osełki, kościane rylce. Zebrano ponadto ozdoby – miedziany wisiorek w postaci krzyżyka oraz fragmenty szklanych bransolet. Datowanie pozyskanych przedmiotów mieści się w granicach XII-XIV w.
Pierwsza wzmianka o grodzie w Grabowcu pojawiła się w Kronice halicko-wołyńskiej pod rokiem 1268. Według Andrzeja Janeczka i Ewy Prusickiej gród w Grabowcu miał duże znaczenie strategiczne i gospodarcze kontrolując ruch na szlakach z Czerwienia do Chełma i z Hrubieszowa dalej na zachód w głąb ziem polskich oraz był stolicą wołości, czyli okręgu grodowego.

 

 

 

 

 

-
Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1968
Jan Gurba, Andrzej Kutyłowski
badania sondażowe
-
1971
Maria Supryn
badania wykopaliskowe
-
Literatura
Brak
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska