Podstawowe informacje
Miejscowość
Tuligłowy
Województwo
podkarpackie
Powiat
jarosławski
Gmina
Rokietnica
Obszar AZP
107-82
Nr stanowiska w miejscowości
-
Nr stanowiska na obszarze
-
Forma terenowa
grzbiet górski
Pokrycie terenu
las
Chronologia
X ?, XI-XIII w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
trójczłonowa
-
4
Znaleziska

Fragmenty naczyń ceramicznych.

Wśród kilkudziesięciu przedmiotów żelaznych odkryto m.in. 2 groty włóczni (typu I i V według A. Nadolskiego), ostrogę (typu I.1 według Z. Hilczerówny), 2 wędzidła jednoczęściowe (typu III według A. Nadolskiego) radlicę, sierp, klucze, groty strzał, noże.

Jedynym zabytkiem, który ewentualnie mógłby pochodzić sprzed XI w. jest żelazne czworokątne okucie z nitami w narożnikach (jego forma zbliżona jest do krzyża; Cabalska 1979A; 10:15).

 

Opis

Stanowisko położone jest na wydłużonym grzbiecie górskim (337 m n.p.m.), rozciągającym się po osi E-W. Grzbiet wzgórza wyraźnie opada ku W, w kierunku doliny Węgierki. Całość założenia w obrębie widocznych w terenie i rekonstruowanych linii wałów ma wymiary 320 x 220 m (powierzchnia całości wynosiła blisko 4 ha). Główny człon grodziska na planie owalu (130 x 70 m, powierzchnia około 0,5 ha) położony jest poniżej przylegających do niego od strony E podgrodzi. Pierwsze z nich otoczone było łukowato wygiętym odcinkiem wału, otaczającym główny człon grodziska od N, E i W. Szerokość podgrodzia wynosiła 30-50 m  M. Cabalska sugerowała, iż pierwotnie wał ten otaczał główny człon grodziska także od strony W, zamykając go tym samym pełnym pierścieniem zewnętrznej linii umocnień. Pomiędzy odcinkiem SE wału głównego członu grodziska a partią E wału otaczającego pierwsze podgrodzie rozciąga się odcinek wału o długości 70 m. M. Cabalska uważała, iż wał ten pierwotnie otaczał w całości główny człon grodziska, biegnąc między wałem tej partii grodu, a wspomnianym wałem pierwszego podgrodzia, równolegle do nich. Zdaniem wspomnianej badaczki główny człon grodu był więc pierwotnie otoczony trzema liniami obwałowań. Hipoteza ta, szczególnie w odniesieniu do „środkowego” wału, wymaga weryfikacji drogą badań wykopaliskowych, bowiem od strony SW, W i SN na stoku poniżej wału głównego członu grodziska nie ma wyraźnie rysujących się pozostałości dwóch dalszych, domniemanych linii umocnień. Od strony E do pierwszego podgrodzia przylega drugie, otoczone pojedynczą linią wału. Wymiary tego członu grodziska w obrębie wału wynoszą 70 x 120 m. Drugie podgrodzie podzielone jest na 2 części wałem („poprzecznym), biegnącym po linii E-W, na wierzchowinie grzbietu wzgórza. Zdaniem M. Cabalskiej jedynie ten właśnie odcinek wału nosił wyraźne ślady pożaru. Trzecie, najwyżej położone podgrodzie otacza drugie od strony SE, E, NE i N pasem szerokości od 20 do 70 m. Również tę część grodziska otacza pojedyncza linia wału. Wały grodziska zachowane są w niektórych miejscach do wysokości 3 m i szerokości 15 m.

Stratygrafia: G. Leńczyk wspominał o dwóch fazach obwałowań grodziska, nie podając jednak konkretnych przesłanek na poparcie tej tezy. Również M. Cabalska uważała, iż osadnictwo wczesnośredniowieczne na stanowisku można podzielić na 2 fazy. Starsza z nich (VIII-poł. IX w.) to okres funkcjonowania osady otwartej z budynkami półziemiankowymi, młodsza (2. poł. IX-XI w.) to okres funkcjonowania grodu. M. Cabalska przeprowadziła to rozwarstwienie nie tyle na podstawie obserwacji stratygraficznych w trakcie badań wałów (jej zdaniem były to konstrukcje jednofazowe), czy interpretacji stratygraficznych relacji pomiędzy obiektami odkrytymi na majdanie głównego członu grodziska, lecz przede wszystkim na podstawie rozwarstwienia chronologicznego odkrytych zabytków (przede wszystkim ceramiki) na 2 fazy. Istotną przesłanką dla M. Cabalskiej było także przekonanie wyrażane przez niektórych archeologów, iż budynki półziemiankowe są na terenie Słowiańszczyzny bardziej archaiczne (a więc z reguły starsze) od chat zbudowanych na powierzchni ziemi. Należy podkreślić, iż większość obiektów odkrytych na majdanie pozostawała poza kontekstem stratygraficznym z innymi obiektami, jedynie w kilku przypadkach zanotowano przecinanie się jam. Na majdanie grodziska nie natrafiono na rozbudowane w układzie pionowym sekwencje nawarstwień.

Typ umocnień: W publikacjach M. Cabalskiej brak rycin przekrojów przez wały, co uniemożliwia pełną rekonstrukcję techniki ich budowy. Na jedynej opublikowanej rycinie (rzut fragmentu konstrukcji wału głównego członu grodziska) widoczne są dwa równoległe, położone w odległości kilkudziesięciu cm od siebie, rzędy słupów palisad, tworzących jedną ze ścian wału (i położony równolegle do nich rząd słupów rozmieszczonych co 1 m, przylegający do jednej z palisad). Wyjaśnienie relacji między dwiema palisadami na podstawie opublikowanych informacji jest niemożliwe, w każdym razie sądząc po kubaturze zachowanego do dzisiaj wału (obecnie szerokości u podstawy kilkunastu metrów), palisady musiały tworzyć ściany wału, jego korpus wypełniała głównie glina. W wypełnisku wału natrafiono na kilka poziomów wyrównawczych, zbudowanych z belek ułożonych poziomo, poprzecznie do biegu wału (typ wału WIVD1 ?). Należy podkreślić, iż opisany wał M. Cabalska określiła jako skrzyniowy, jego pierwotną szerokość oszacowała na 7-8 m. W tym miejscu należy zaznaczyć, że jeśli nawet korpus wału podzielony był na skrzynie, to jednak ściany wału tworzyły palisady. Wał poprzeczny pierwszego podgrodzia zbudowany był w konstrukcji drewniano-ziemnej, od strony zewnętrznej zapewne oblicowany kamieniami (G. Leńczyk wspomina o niskim „suchym” murze), wał zewnętrzny pierwszego podgrodzia zbudowany był z ziemi i drewna, w tym kontekście wspomina się o technice rusztowej. Wobec braku bliższych danych na temat konstrukcji wspomnianych wałów pierwszego podgrodzia trudno precyzyjnie określić w jakiej technice zostały one zbudowane.

Zabudowa: Na majdanie głównego członu grodziska odkryto ponad 20 obiektów, których funkcje M. Cabalska określiła jako mieszkalne. Do starszej fazy zasiedlenia stanowiska (VIII-poł. IX w.) wymieniona badaczka zaliczyła 3 ziemianki: ob. I/75 o zrębowej konstrukcji ścian, o wymiarach 4 x 4 m, zagłębiony w ziemię do 85 cm (jako palenisko zinterpretowano kolisty bruk z kamieni o średnicy 1,8, zalegający w jamie 30 cm poniżej dna obiektu), ob. II/79 o nieregularnym zarysie (5 x 5,5 m, zagłębiony do 70 cm, także wyposażony w palenisko), częściowo odsłonięty ob. III/80, zagłębiony w calec do 70 cm. Obiekty (chaty) 1-18 wiązała M. Cabalska z okresem funkcjonowania obwałowań grodu. Były to różnego kształtu i wielkości obiekty zagłębione w ziemię, które wspomniana badaczka interpretuje jako pozostałości naziemnych chat o wymiarach 5 x 5,5 m „z wejściem od południa”. Budynki te były wyposażone w koliste z reguły paleniska, z których blisko połowa wyłożona była kamieniami. M. Parczewski słusznie powątpiewa w trafność interpretacji większości z tych obiektów jako pozostałości naziemnych budynków mieszkalnych. Wskazuje on na nieregularność kształtu jam, fragmentaryczne przebadanie większości z nich i co najważniejsze każdorazowe zorientowanie ścian rekonstruowanych chat ściśle wzdłuż ścian wykopów archeologicznych, w każdym sezonie ze względu na gęste zadrzewienie majdanu grodziska usytuowanych nieco pod innym kątem do teoretycznej siatki arowej.

Datowanie na podstawie weryfikacji chronologii odkrytych przez M. Cabalską zabytków, dokonanej przez M. Parczewskiego.

Badania archeologiczne
Brak
Literatura
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl. A Multi-Section Fortified Township of the Early Middle Ages, [w:] Recherches Archeologiques de, 1976 tom 1975, s. 42-50.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl. A Large Multi-Section Fortified Township of the Early Middle Ages, [w:] Recherches Archeologiques de, 1977 tom 1976, s. 34-40.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl. A Large Multi-Section Fortified Township of the Early Middle Ages, [w:] Recherches Archeologiques de, 1978 tom 1977, s. 37-42.
M. Cabalska, Wieloczłonowe grodzisko wczesnośredniowieczne w Tuligłowach woj. Przemyśl w świetle badań w 1975 roku, [w:] Materiały i Studia Muzealne, 1978 tom 1, s. 51-87.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl. A Large Multi-Section Fortified Township of the Early Middle Ages, [w:] Recherches Archeologiques de, 1979 tom 1978, s. 39-45.
M. Cabalska, Wieloczłonowe grodzisko wczesnośredniowieczne w Tuligłowach woj. Przemyśl, [w:] Sprawozdania Archeologiczne, 1979 tom 31, s. 253-270.
M. Cabalska, Zagadnienie grodzisk z potrójną linią wałów w świetle badań w Tuligłowach, woj. przemyskie, [w:] Materiały i Studia Muzealne, 1981 tom 4, s. 5-36.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1982 tom 1980, s. 44-48.
G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, 1983, s. 32-33.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1983 tom 1981, s. 42-46.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1984 tom 1982, s. 43-47.
M. Cabalska, Wieloczłonowe grodzisko wczesnośredniowieczne w Tuligłowach, woj. Przemyśl, [w:] Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 1984 tom 1976-1979, s. 131-141.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1985 tom 1983, s. 40-44.
M. Cabalska, Tuligłowy, [w:] Informator Archeologiczny, 1985 tom 1984, s. 147.
M. Cabalska, Tuligłowy, [w:] Informator Archeologiczny, 1986 tom 1985, s. 148.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1986 tom 1984, s. 44-47.
M. Parczewski, Stan badań nad grodziskami wczesnośredniowiecznymi we wschodniej części polskich Karpat, [w:] Acta Archaeologica Carpathica, 1986 tom 25, s. 194; 199.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1987 tom 1985, s. 34-37.
M. Cabalska, Tuligłowy, [w:] Informator Archeologiczny, 1987 tom 1986, s. 163-164.
M. Cabalska, Tuligłowy, province of Przemyśl (A large multi-section fortified township with the triple line of walls), [w:] Recherches Archeologiques de, 1988 tom 1986, s. 36-41.
M. Cabalska, Tuligłowy, grodzisko z potrójną linią wałów a problem Grodów Czerwieńskich, [w:] Rocznik Przemyski, 1988 tom 14-15, s. 325-339.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska