Podstawowe informacje
Miejscowość
Bystrzyca (Ryczyn 1)
Województwo
dolnośląskie
Powiat
oławski
Gmina
Bystrzyca
Obszar AZP
84-32
Nr stanowiska w miejscowości
33
Nr stanowiska na obszarze
1
Forma terenowa
równina
Pokrycie terenu
las
Chronologia
sch. X – XIII w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
owal
dobry
0,96 ha
Znaleziska

1958, 1962 - fragmenty naczyń ceramicznych, rylce i łyżwy kościane, noże żelazne, osełki kamienne, przęśliki wapienne, żużel, polepa, kości zwierząt, militaria: topory, groty strzał (Kaletynowie, Lodowski 1968; Kramarek 1969).

2004-2008 - fragmenty naczyń ceramicznych, militaria i części oporządzenia jeździeckiego: groty strzał, ostrogi; ozdoby i części stroju: kabłączki skroniowe: sprzączki; przęśliki z różowego łupku; wyroby z kości i poroża: grzebienie, monety, kości zwierzęce (Moździoch, Przysiężna-Pizarska 2008).

Opis

Grodzisko zlokalizowano na niewielkim wyniesieniu o wys. ok. 128 m n.p.m. na prawym brzegu rzeki Odry, oddalone ok. 4,5 km na południe od wsi Bystrzyca Oławska.

Obiekt założony na planie owalu o wymiarach 154x146 m na osiach N-S i E-W, liczonych po linii szczytów wałów. Zachowane wały osiągają szer. u podstawy od 43 m w części północnej do 26 m w części południowej, natomiast ich szer. w partii szczytowej wynosi ok. 10 m, a wys. waha się w granicach 5 m. W południowo-wschodniej części umocnień powstała przerwa na dług. ok. 14 m, która pierwotnie stanowiła bramę wjazdową. Od strony południowo wschodniej gród otacza fosa o szer. ok. 5 m, obecnie wypełniona wodą poprzez połączenie z rowem, który służy do odpływu nadmiaru wody z lasu. Rów ten został zbudowany współcześnie w celu regulacji rzeki Odry, która biegnie ok. 1 km na północ od wsi Bystrzyca. Powierzchnia grodziska lekko obniża się w kierunku północno zachodnim i wynosi 1,32 ha. Obecnie teren jest objęty ochroną prawną, ze względu na rzadkie gatunki drzew. Po pracach archeologicznych w latach 1958-1962 sądzono, że wały zostały zbudowane w konstrukcji skrzyniowej, których wypełnisko stanowiła glina. Ostatnie badania z lat 2004-2008 zaprzeczyły tym wnioskom. Materiał stanowiący wypełnisko wałów: piasek i polepa konstrukcyjna zostały wtórnie użyte (Kramarek 1969; Moździoch, Przysiężna-Pizarska 2008).

Analizy dendrochronologiczne dranic dębowych odsłoniętych w wykopie IV/04-08, zalegających na głębokości ponad 3 m, stanowiących podłoże budowanego grodu, wykazały, że zostały ścięte ok. 983 i 984 rok. Analogicznie określono daty ścięcia drzew, służących jako belki pochodzące z podstawy wału w wykopie VII/04-08 – daty roczne 983-984 rok (Moździoch, Przysiężna-Pizarska 2008).

Grodziska w Ryczynie wzmiankowane są w licznych źródłach pisanych. Kosmas  pod datą 1093 i 1109 wymienia gród „castrum Recen” (Kosmas III, 1; III, 27). Nazwa grodu pojawiła się również w bullach papieskich z 1154/1155 r. – „civitates, castellum Trecen” (SUB I, nr 28) oraz z 1245 r. – kasztelania „Rechen” (SUB II, nr 287). Imiona kasztelanów ryczyńskich notuje się w źródłach pisanych w latach 1203 – 1263 (zob. Młynarska-Kaletynowa 2006, s. 161-166).

Na zespół osadniczy w Ryczynie, na prawym brzegu rzeki Odry, składa się stan. 1 (gród), stan. 2 – gródek stożkowaty, stan. 3, 4, 5 – osady o datowane na okres wczesnego średniowiecza i średniowieczne i stan. 6 – cmentarzysko szkieletowe.

Wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych na grodzisku w latach 2004-2008 nie zostały szerzej opublikowane. 

Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1801 - 1945
brak danych
badania powierzchniowe
Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu
1958
Janusz Kramarek
badania wykopaliskowe
Muzuem Archeologiczne we Wrocławiu
1962
Janusz Kramarek
badania wykopaliskowe
Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu
2004 - 2015
Sławomir Moździoch, Magdalena Przysiężna-Pizarska
badania wykopaliskowe
IAiE PAN Wrocław, Uniwersytet Opolski
Literatura
J. F. Zöllner, Briefe über Schlesien, Krakau und die Grafschaft Glatz aus einer Reise im Jahre 1791, 1792.
J. G. K-n-sch, Überreste aus der Vorzeit, [w:] Breslauer Erzähler, 1807 tom 8, s. 710-712.
J. G. Worbs, Die Burg Recen. Eine Untersuchung zur Geschichte Schlesiens, [w:] Schlesische Provinzblätter, 1813 tom 62, s. 217-223, 229-242.
H. Stenzel, Die alte Burg Recen ist Ritschen Kreis Brieg, [w:] Übersicht die Arbeiten und Veränderungen der schlesischen Gesellschaftn, 1837, 1838, s. 1837-117, 118; 1838-144.
H. Stenzel, Geschichte Schlesiens, 1853.
R. Drescher, Über den gegenwärtigen Stand der Ermittelungen auf dem Gebiete des Schlesischen Heidentums, Schlesien Vorzeit, 1866/1867 tom 1, s. s. 78.
E. Czihak, Bericht über die Untersuchungen der Stätte des alten Ritschen, Kreis Ohlau, [w:] Schlesische Vorzeit, 1894, 1899 tom 5, 7, s. 5-213, 214; 7-552.
S. Arnold, Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski Piastowskiej (w XII-XIII w.), Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, 1927.
J. Gottschalk, Schlesische Kastellaneien, [w:] Altschlesische Blätter, 1930 i 1936, s. z. 2, s. 59 ; z. 4. s. 49-52; z.5, s. 59.
Z. Wojciechowski, Najstarszy ustrój plemienno-szczepowy i administracja do r. 1139, [w:] Historia Śląska, 1933 tom 1, s. 123-154.
G. Raschke, Das Alter der frühgeschichtlichen Wehranlagen von Oberschlesien, [w:] Altschlesische Blätter, 1937 nr 5/6, s. s. 134-138, .
H. Uhtenwoldt, Die Burgverfassung in der Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens, [w:] Breslauer Historische Forschungen, 1938 nr 10, s. s.11, 38, 77, .
J. Lodowski, M. Kaletynowie, Grodziska wczesnośredniowieczne województwa wrocławskiego, 1968.
J. Kramarek, Wczesnośredniowieczne grodziska ryczyńskie na Śląsku, 1969.
M. Młynarska-Kaletynowa, Gród ryczyński w XIII wieku , [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, 2006, s. 161-166.
S. Moździoch Magdalena Przysiężna-Pizarska, Gród Recen ? refugium episcopi, [w:] Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, 2008, s. 207-225.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska