Podstawowe informacje
Miejscowość
Tarnów
Województwo
lubelskie
Powiat
chełmski
Gmina
Wierzbica
Obszar AZP
75-88
Nr stanowiska w miejscowości
1
Nr stanowiska na obszarze
1
Forma terenowa
wyniesienie
Pokrycie terenu
las
Chronologia
2 p. IX w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
owal
zły
0,7ha
Znaleziska

Ceramika naczyniowa obtaczana i zdobiona, ostroga haczykowata.

Opis

Grodzisko położone jest na bagnie Staw Tarnowski, który to obszar znajduje się w granicach Poleskiego Parku Narodowego.

Grodzisko jest usytuowane na niewielkim wypiętrzeniu w północnej części bagna Staw Tarnowski wchodzącego w skład Poleskiego Parku Narodowego. Zbiornik ma powierzchnię około 230 ha i jest położony na wysokościach 177,1-178 m n.p.m. Torfowisko jest odwadniane przez wody rzeki Włodawki, której początek znajduje się na Bagnie Staw.
Stanowisko zostało odkryte w 1961 roku przez Stanisława Skibińskiego, a następnie zweryfikowane w ramach badań powierzchniowych AZP obszaru 75-88 prowadzonych w 1986 roku przez Halinę Wróbel. Pierwsze badania wykopaliskowe zostały przeprowadzone w 2006 roku przez Tomasza Dzieńkowskiego. Wykopy badawcze 1-8 były sytuowane w obrębie wałów I-IV i otaczających je rowów I-IV oraz na majdanie grodziska. Dodatkowo w celu większego rozpoznania obiektu wykonano 96 odwiertów świdrem ręcznym. Obszar badany archeologicznie i za pomocą odwiertów objął powierzchnię powyżej 3 arów. Wykop 1 (12 x 2 m) przeciął wał wewnętrzny I i rów I. Wykop 3 założono na wale II i rowie I, II. W wykopie 4 (12 x 2 m) rozpoznano wał i rów III. Wał IV zbadano w wykopie 8 (1,5 x 7 m). Wykopy 2 (10 x 7 m), 5 (10 x 2 m), 6 (10 x 2 m) i 7 (38 x 2 m) założono na majdanie obiektu. Grodzisko składa się z majdanu otoczonego dwoma pierścieniowatymi (lub zbliżonymi do owalu) nasypami-wałami i rowami oraz dwoma odcinkowymi nasypami i rowami zajmującymi łączną powierzchnię około 0,7 ha. Analiza NMT grodziska wskazuje na możliwość przebiegu jeszcze jednego dookolnego wału wysuniętego najbardziej na zewnątrz. Nie jest on widoczny w terenie. Wały odcinkowe wzniesiono od strony północnej obiektu. Przestrzeń zamknięta w obrębie wałów ma powierzchnię 0,4 ha. Od strony północno-zachodniej znajduje się obniżenie w przebiegu wałów identyfikowane z wejściem na grodzisko. Podstawową jednostką jest warstwa humusu o miąższości 0,2-0,3 m zawierająca relikty osadnicze (jamy użytkowe, zabytki ceramiczne i metalowe, kości zwierzęce). Warstwa wystąpiła na majdanie oraz w strefach międzywałowych. Umocnienia grodziska składały się z wałów oznaczonych nr I-II o przebiegu dookolnym i odcinkowych wałów III-IV. Usypano je z utworów mineralnych (piasku i mułku) pozyskanych przy kopaniu rowów i przemieszanych z humusem. Nasypy nie miały konstrukcji drewnianych. Wał I (nasyp wewnętrzny) o długości około 219 m miał szerokość podstawy wynoszącą od 4,6 do 5,8 m i zachowaną wysokość 1 m. Stok wewnętrzny nasypu był umocniony kamieniami, natomiast zewnętrzny obłożono materiałem ilastym. Wał II (nasyp zewnętrzny) o długości około 240 m był najmniej czytelny w rejonie zachodnim. Obiekt miał szerokość podstawy 4,8 m i zachowaną wysokość 0,5 m. Wał III (nasyp odcinkowy) o długości 38 m miał szerokość podstawy 5 m i płaski strop zbliżający go w przekroju do trapezowatego. Jego wysokość wynosiła 0,6 m. Wał IV (nasyp odcinkowy) uformowany na obrzeżu wyniesienia. Obiekt miał szerokość 3,5 m i wysokość 0,7 m. Rowy I-IV otaczające wały miały zbliżone parametry: szerokość 3-5 m i głębokość 0,5-1 m. Ich wypełnisko tworzyła warstwa namułów organicznych i szara, piaszczysto-gliniasta ziemia. W rejonie przywałowym zarejestrowano dwie jamy. Obiekt 1 miał zarys zbliżony do prostokątnego o szerokości do 1 m i głębokości 0,2 m. Obiekt 10 miał zarys elipsowaty o wymiarach 1,3 x ok. 2,2 m oraz głębokość 0,4 m. W południowej części grodu natrafiono na bruk kamienny (ob. 9) o niesprecyzowanej funkcji (palenisko? powierzchnia komunikacyjna?) i chronologii. U podnóża wału nr III zarejestrowano przegłębienie (js. 15) o szerokości 0,5 m, głębokości do 0,2 m oraz niepełnej długości 2 m, skąd pozyskano duże ilości materiałów (śmietnisko?). W trakcie badań nie udokumentowano przecinania się wałów, obiektów i warstw. Nie ma tym samym podstaw do zróżnicowania stratygraficznego i chronologicznego grodziska. Jedynie morfologia obiektu sugeruje, iż najpierw mogły powstać dwa wały koncentryczne (położenie nasypów względem siebie i ich struktura), zaś nasypy odcinkowe mogły zostać wykonane w późniejszym etapie użytkowania obiektu, ale ich analogiczna budowa sugeruje bezpośredni związek z poprzednimi.
W trakcie badań pozyskano 547 sztuk zabytków, wśród których dominowała ceramika naczyniowa z okresu wczesnego średniowiecza. Wystąpiły ponadto ułamki naczyń pradziejowych, wczesnonowożytnych, odłupki krzemienne, kamienie, polepa, kości zwierzęce i ostroga żelazna (z haczykami zagiętymi do wnętrza). Datowanie ostrogi można odnieść do IX wieku.
Chronologię grodziska określono za pomocą ceramiki naczyniowej, ostrogi i datowania termoluminescencyjnego (TL) ceramiki. Uzyskane daty TL: 883±59 A.D., 850±61 A.D. i 867±57 A.D., wskazują na 2. połowę IX wieku. W tych ramach mieszczą się także ustalenia chronologii ceramiki i ostrogi.

 

Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
2006
T. Dzieńkowski
badania wykopaliskowe
Muzeum Ziemi Chełmskiej w Chełmie
Literatura
S. Skibiński, Grodzisko wczesnośredniowieczne "Wały" w Tarnowie-Karczunku, pow. Chełm, [w:] Wiadomości Archeologiczne, 1964 tom XXX nr 3/4, s. 500-502.
J. Gurba, Grodziska Lubelszczyzny, 1976.
J. Cichomski, Wczesnośredniowieczne osadnictwo obronne na terenie województwa chełmskiego, 1980.
S. Hoczyk-Siwkowa, Małopolska północno-wschodnia w VI?X wieku. Struktury osadnicze, 1999.
I. Kutyłowska Iwona Jarszak-Gołub, Konstrukcje wałów wczesnośredniowiecznych grodzisk Lubelszczyzny, [w:] Archaeologia et historia : ksie?ga jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Romanie Barnycz-Gupien?cowej, 2000, s. 214-223.
T. Dzieńkowski, Badania archeologiczne wczesnośredniowiecznego ?grodziska schronieniowego? na ?Bagnie Staw? w Tarnowie, pow. chełmski, stan. 1, [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, 2007 tom 9, s. 79-95.
T. Dzieńkowski, Wczesnośredniowieczne osadnictwo ziemi chełmskiej, 2011.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska