Gilów
1956-1957, 1958-1963 - ułamki kilkuset naczyń, przęśliki, misa, groty i noże żelazne, rylce kościane, polepa (Kaletynowie, Lodowski 1968).
1988-2005 - liczne fragmenty naczyń ceramicznych; fragmenty ostróg płytkowo-nitowych, elementy garnituru ostrogi, tzw. brzytwy (noże składane), gombik wykonany z brązu, tzw. noże do obróbki drewna, nóż winiarski, żelazne zakończenia rzemieni, ostroga o zaczepach haczykowatych zagiętych do środka, brązowe zakończenie pasa w stylu późnoawarskim (Jaworski 2005; Pankiewicz 2012).
Stanowisko znajduje się 0,8 km na południe od wschodniego krańca wsi Gilów, po lewej stronie drogi do Niemczy, na skalistym wzniesieniu o wysokości 281 m n.p.m. Otoczone z trzech stron głęboką doliną Piekielnego Potoku (Jaworski 2005).
Grodzisko wieloczłonowe, składające się z grodu właściwego i przylegającego do niego podgrodzia. Gród właściwy, o wymiarach ok. 105 x 170 m, ma zarys półowalu, zwróconego swoim półokrągłym wierzchołkiem w stronę podgrodzia, założonego na planie nieregularnego półksiężyca, dostawionego swoją wklęsłą północną stroną do grodu właściwego. W związku z taką formą obydwu członów grodziska wał wewnętrzny ma postać silnie wygiętego łuku skierowanego na południe, w stronę podgrodzia. Najbardziej skrajne punkty na podgrodziu oddalone od siebie o ponad 220 m. Największa szerokość tego członu dochodzi do 125 m. Długość ciągu gilowskich obwałowań sięga blisko 1500 m, z czego na wał wewnętrzny przypada ok. 200 m. U podnóża tego wału znajduje się płytka sucha fosa o szerokości ok. 2 m. Wały gilowskiego grodziska, zachowane w bardzo dobrym stanie, osiągają wysokość 8 m przy szerokości podstawy do 12 m. Cechą charakterystyczną obiektu jest nieregularny przebieg wałów w kształcie dwóch nakładających się na siebie owali. Ogólna powierzchnia grodziska ma ok. 4,5 ha (Kaletynowie, Lodowski 1968; Jaworski 2005)
Na grodzie gilowskim znajdowały się trzy bramy:
- główna (wejściowa) - przy zachodnim styku wału podgrodzia i wału grodu właściwego,
- brama łącząca podgrodzie z grodem właściwym usytuowana została w przeciwległym końcu podgrodzia - północno-zachodn,
- w północnej części grodu właściwego znajdowała się brama wyprowadzająca na zewnątrz, na dolinę Piekielnego Potoku (Jaworski 2005).
W pierwszym sezonie badań wykopaliskowych (1958 r.), chronologię grodziska w Gilowie określono na IX-XI w. Autorzy badań opierali swoją propozycję datacji obiektu na analogiach ceramicznych z terenu Śląska Opolskiego oraz pobliskiej Niemczy, gdzie podobna ceramika miała występować w nawarstwieniach kulturowych związanych z konstrukcjami obronnymi, datowanymi na IX stulecie. Kolejny sezon badań pozwolił badaczom uściślić moment powstania grodu i czas jego użytkowania na IX w., uzasadniając to analogiami z Niemczy oraz z "terenu Czech". Zwrócono wówczas uwagę na występującą na wtórnym złożu ceramikę datowaną na X-XI w., którą wiązano z domniemanym krótkotrwałym epizodem w dziejach stanowiska, jakim mogło być wykorzystanie w 1017 r. opuszczonego grodu przez oblegające Niemczę niemieckie wojska cesarza Henryka II.
Po wznowieniu badań wykopaliskowych na grodzisku w Gilowie (1980, 1982-1983), J. Kaźmierczyk zwrócił uwagę na charakter konstrukcji tamtejszych urządzeń obronnych. Zastosowanie elementów kamiennych w wałach, uważał za wynik napływających w 2 poł. IX w. z obszaru Państwa Wielkomorawskiego silnych impulsów kulturowych (Kaźmierczyk, Hołubowicz 1963; Kaźmierczyk 1964; 1983; Bykowski, Kaźmierczyk, Lasak 1985; Jaworski 2005).
Trzeci etap badań na grodzisku (od 1988 r. do 2005 r.) zaowocował odkryciem licznych wyrobów o niewątpliwie południowej proweniencji. Na pierwszy plan wybijają się zabytki w typie późnokarolińskim, których obecność w Polsce Południowej, w tym i w Gilowie, wiąże się z oddziaływaniami z kręgu kultury wielkomorawskiej (fragmenty ostróg płytkowo-nitowych, elementy garnituru ostrogi, tzw. brzytwy (noże składane). Wśród zabytków w typie późnokarolińskim, znajdowały się również inne przedmioty, datowane na ostatnie dekady IX w. i sam początek X w., dla których liczne analogie spotyka się na obszarze byłej Czechosłowacji, na stanowiskach głównie wielkomorawskich (gombik wykonany z brązu, tzw. noże do obróbki drewna, nóż winiarski, żelazne zakończenia rzemieni (Wachowski 1994; 1997; Jaworski 1997; 2001; 2005).
Wśród naczyń ceramicznych zwracają uwagę liczne formy wykonane przy zastosowaniu silnie profilującego obtaczania, którego efektem były listwy plastyczne znajdujące się w górnej części brzuśca. Ta grupa naczyń nawiązuje do wschodnioczeskiej wytwórczości garncarskiej i jest datowana w tamtejszych zespołach na ostatnią dekadę IX w. i 1 poł. X w. Wśród materiałów występują również liczne odniesienia formalne do ceramiki morawskiej i wschodnioczeskiej z końca IX i początku X w. (Jaworski, Rzeźnik 1994; Rzeźnik 1997; Jaworski 2005; Pankiewicz 2012).
Pozyskane w trakcie badań zabytki ruchome pozwalają określić ramy czasowe funkcjonowania grodu. Obiekt ten powstał w końcu IX w., prawdopodobnie w ostatniej dekadzie, i użytkowany był nie dłużej niż kilkanaście-dwadzieścia kilka lat. Nie ma żadnych przesłanek, aby stwierdzić, że obiekt ten był zamieszkiwany jeszcze w latach 20-tych X w. Na krótkotrwały okres istnienia grodu wskazuje też tamtejsza zabudowa oraz charakter konstrukcji obronnych. Chronologia grodziska w Gilowie została również potwierdzona wynikami analiz dendrochronologicznych. Dwie próbki zwęglonego drewna, odkryte jeszcze w 1958 r. w jednej półziemiance, okazały się być resztkami drzew ściętych w latach 90-tych IX ., prawdopodobnie w 896 r. (Jaworski 2005).