Podstawowe informacje
Miejscowość
Niewęgłosz
Województwo
lubelskie
Powiat
Radzyń
Gmina
Czemierniki
Obszar AZP
67-82
Nr stanowiska w miejscowości
1
Nr stanowiska na obszarze
3
Forma terenowa
terasa nadzalewowa
Pokrycie terenu
łąka
Chronologia
X-XI wiek
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
pierścieniowata
zniszczone w części
0,45
Znaleziska
-
Opis

Grodzisko w Niewęgłoszu ulokowane jest w dolinie rzecznej na podmokłych łąkach przy ujściu Piwonii do Tyśmienicy,  zajmując piaszczyste wyniesienie – terasę nadzalewową.
Obiekt składa się z dwóch wałów, które mają czytelny przebieg w części północnej. Od strony południowej są rozmyte i zniszczone przez drogę. Wał wewnętrzny ma regularny owalny zarys zachowany w 2/3 o średnicy 77 x 80 m i powierzchni 0,45 ha. Na NMT widoczne jest dookolne zagłębienie – fosa. Zarejestrowana wysokość nasypów wynosi do 1-1,3 m. Wał zewnętrzny zachowany w 50% ma przebieg nieregularny. Od strony zachodniej jest odsunięty o 40-50 m od wewnętrznego, natomiast w części wschodniej przebiega w odległości 10 do 40 m. Powierzchnia w obrębie wału zewnętrznego wynosi około 1,9 ha a średnica 150 x 154 m. Tu również obraz NMT wskazuje na zagłębienie – fosę i wysokości wałów wynoszące od 0,3 do 0,7 m. Według J. Gurby i A. Kutyłowskiego od strony wschodniej znajdowało się otwarte podgrodzie / osada.

Grodzisko zostało odkryte w trakcie wędrówek J. Przyborowskiego i opisane w Wiadomościach Archeologicznych z 1876 roku. Badania powierzchniowe tego terenu przeprowadził J. Gurba w 1956 roku i wówczas zaklasyfikował założenie jako zespół osadniczy składający się z grodu i osady. Datowanie na X-XI wiek oparł na materiale ceramicznym zebranym z powierzchni obu stanowisk. Warto wspomnieć o dwóch znaleziskach pochodzących najpewniej z majdanu grodziska lub okolicy – o słynnej „granitowej głowie” oraz czekanie żelazny typu bradatica. W 1970 roku A. Kutyłowski przeprowadził badania wykopaliskowe na powierzchni 550 m2. Sześć wykopów założono na grodzisko, a jeden na podgrodziu. Na wale wewnętrznym założono 2 wykopy usytuowane „pod kątem prostym do siebie”. Na majdanie kolejne 2, a pojedyncze w międzywalu, na wale zewnętrznym oraz wspomnianym podgrodziu. Według Autora badań wały miały gliniane jądro bez konstrukcji wzmacniających. Warstwę kulturą o miąższości od 0,6 do 1,2 m zarejestrowano w wykopach założonych na majdanie i między wałami. W wyniku eksploracji pozyskano bardzo dużą liczbę fragmentów ceramiki pochodzących z kilkudziesięciu naczyń oraz 5 silnie skorodowanych zabytków metalowych. Odkryto również kamienne paleniska otwarte. Ponadto w wykopie nr 2, założonym w południowej części majdanu, natrafiono na fragmenty przepalonej konstrukcji drewnianej na głębokości 100 cm. Niestety nie zachowała się cała dokumentacja z badań, a jedynie część kolorowanych rysunków planów i profilów w skali 1:20. Najbardziej dotkliwy jest brak planu z lokalizacją wykopów. Natomiast analiza zachowanych rysunków potwierdza obecność warstwy kulturowej o miąższości do 0,6 m oraz zagłębień (obiektów?) ze śladami spalenizny.

Grodzisko w Niewęgłoszu położone jest w dogodnym komunikacyjnie miejscu umożliwiającym łączność poprzez lokalną Tyśmienicę z Wieprzem uchodzącym do Wisły. Usytuowanie obiektu w widłach rzek oraz podmokłość okolicy stanowiła niewątpliwie barierę ochronną. Pod względem formy grodzisko wyróżnia się regularnym wałem wewnętrznym zamykającym 0,45 ha majdan, na którym stwierdzono obecność warstwy kulturowej i obiektów oraz dużej liczby ceramiki – sugeruje przynajmniej okresowe użytkowanie. Z kolei wał zewnętrzny mógł być dobudowany nieco później – na co wskazywałby jego nieregularny przebieg, ale z przestrzenią od zachodu do zagospodarowania. Na uwagę zasługuje znalezisko czekana w typie wielkomorawskim (IX-X do poł. XI w.), wskazujące na obecność grupy zbrojnych. Zarejestrowana osada może wskazywać na funkcjonowanie obu elementów jako zespołu.

 

-
Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1956
Jan Gurba
badania powierzchniowe
-
1970
A. Kutyłowski
badania wykopaliskowe
-
Literatura
T. Dzieńkowski Marcin Wołoszyn, Grody plemienne (VIII-X w.) i z okresu przełomu X/XI wieku ze wschodniej Lubelszczyzny, [w:] Grody z okresu plemiennego na Lubelszczyźnie, s. 175-236.
A. Kutyłowski, Niewęgłosz, pow. Radzyń, [w:] Informator Archeologiczny. Badania 1970, 1971, s. 190-191.
M. Bienia, Grodziska wczesnośredniowieczne istniejące i domniemane na terenie dzisiejszego województwa bialskopodlaskiego, 1998, s. 12-15.
P. N. Kotowicz, Problematyka badań bronioznawczych nad wczesnośredniowiecznym uzbrojeniem Lubelszczyzny, [w:] Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 2013 tom 34, s. 51-71.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska