Podstawowe informacje
Miejscowość
Klarów
Województwo
lubelskie
Powiat
Łęczna
Gmina
Milejów
Obszar AZP
78-85
Nr stanowiska w miejscowości
1
Nr stanowiska na obszarze
14
Forma terenowa
terasa nadzalewowa
Pokrycie terenu
las, pole, nieużytek
Chronologia
IX-X w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
na planie nieregularnego owalu,
dobry
0,5
Znaleziska
-
Opis

Grodzisko usytuowane jest w dolinie Wieprza na rozległym wyniesieniu zwanym Górą Horodyską (dawniej Horodyszczem), zajmując jego północno-wschodnią część. Obecnie odległość do koryta rzeki wynosi około 1,5 km, jednak w przeszłości była ona dużo mniejsza, bowiem dolina w tej części jest bardzo szeroka dochodząc do 300 m Wieprz zaś zmieniał swoje koryto. Dalej na północ w okolicach Zakrzowa dolina ma charakter przełomowy. Obszar ten znajduje się w granicach Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego. Na mapie topograficznej teren otaczający cypel jest zaznaczony jako podmokły i bagnisty, pocięty rowami melioracyjnymi oraz zajęty łąkami lub polami ornymi. Na dawnych szkicach oznaczany był jako trzęsawiska i podmokłe łąki. Od wschodu rozciąga się duży kompleks leśny. Teren grodziska jest również zalesiony. 
Grodzisko ma plan nieregularnego owalu o wymiarach 75 x 80 m i powierzchni około 0,5 ha, który otacza dookolny wał. Dalsza część wyniesienia określana była jako „podgrodzie”, również chronione odcinkowym wałem. Obiekt wzmiankowany był już w XIX-wiecznych opisach wykonanych piórem J. Przyborowskiego i N. Kickiej. Tak właśnie opisywał je J. Przyborowski: „[…] wał do 12 łokci wysokim, a mającym 5 do 6 kroków szerokości; od strony południowo-wschodniej jest przerwa w wale zapewne na przystęp, ale przystęp ten zabezpieczony jest drugim wałem o 66 kroków przed wał główny wysuniętym”.
Pierwsze badania wykopaliskowe przeprowadził A. Kutyłowski w 1975 roku. Opisał założenie jako dwuczłonowe składające się z grodu i podgrodzia. Założono wówczas 5 wykopów, w tym 3 na podgrodziu, a 2 na grodzisku – w obrębie fosy i na majdanie, natomiast nie badano wału. Na terenie podgrodzia odkryto nie sprecyzowane w sprawozdaniu „[…] nikłe ślady z okresu wczesnego średniowiecza (XI-XIII w.) […]” oraz neolitu i epoki brązu. Wyniki penetracji powierzchniowej nie potwierdziły obecności wału. Z kolei wykop w rejonie fosy wykazał jej głębokość wynoszącą 2,7 m oraz relikty spalonego drewna z konstrukcji wału. Spaleniznę zarejestrowano również na majdanie w strefie przywałowej. Brak materiałów pewnie datujących sugerował wczesnopaństwową chronologię obiektu. Badania weryfikacyjne przeprowadzono w 2002 roku. Wykopy (I-XI) zakładano zarówno na podgrodziu i grodzisku. Majdan przecięto wykopami nr II, III, VI, VII, wał natomiast nr I, IV, V i VIII (wraz z fosą). Wykop IX objął domniemany wał na podgrodziu, a X i XI jego dalszą część.
Wał grodu miał szerokość 4,5-5 m i zarówno od strony zewnętrznej jak i wewnętrznej był ograniczony drewnianą ścianą. Wskazują na to odkryte negatywy (najpewniej po konstrukcjach) w postaci rowów ciągnących się wzdłużnie i wypełnionych spalonymi kawałkami drewna, czy lepiej zachowanych belek. Nie jest pewne czy była to konstrukcja płotowa wzmacniana słupami, czy raczej skrzyniowa, w obu przypadkach wypełnione piachem. Od strony zewnętrznej potwierdzono obecność fosy o szerokości około 3 m. Na majdanie odkryto zabudowę w postaci chaty o powierzchni ok. 10 m2 zagłębionej do 0,5 m z glinianym piecem. Zarejestrowano spalone ściany budynku układane na zrąb. Uchwycono również ślady po paleniskach otwartych oraz pozostałości obiektu przywałowego (budynek?). Pośrednią wskazówką o lokalizacji drugiej linii umocnień były relikty fosy o szerokości 3,5 m odkryte w wykopie IX. Niestety nie natrafiono na ślady osadnictwa na podgrodziu w wykopach X i XI. Pozyskane z nawarstwień wału, majdanu i obiektów zabytki ceramiczne świadczą o chronologii plemiennej założenia datując jego funkcjonowanie pomiędzy IX a początkami XI w.
Grodzisko w Klarowie odznaczało się znakomitą lokalizacją zarówno pod względem komunikacyjnym (położone nad Wieprzem), jak i obronnym (wyniesienie otoczone wodą, podmokłościami). Wyróżnia go ponadto kształt nieco odmienny od regularnego owalu, większa powierzchnia majdanu i stabilny wał z konstrukcjami drewnianymi dodatkowo wzmocniony fosą. Niewątpliwie obiekt był stale użytkowany, na co wskazują odkrycia półziemianki, palenisk otwartych oraz budynek przywałowy (?). Z kolei zarejestrowanie fosy na przewężeniu wyniesienia sugeruje w tym rejonie przebieg drugiego wału. Zamykałby on powierzchnię około 1,5-2 ha, która to przestrzeń mogła być właściwym podgrodziem. Niestety obecnie znajduje się tu zabudowa współczesna. Trudno coś więcej powiedzieć o ewentualnym podgrodziu na dalszej – południowej i zachodniej części cypla o powierzchni 7-8 ha, bowiem dotychczasowe badania nie potwierdziły tam osadnictwa wczesnośredniowiecznego.
Datowanie obiektu na wiek IX – początek XI wydaje się zbieżne z odkrytą ceramiką. Istotne jest również, iż kres funkcjonowania obiektu wywołał duży pożar – zarówno wału, jak i zabudowy. Grodzisko nawiązuje do modelu założeń pełniących funkcję obronno-mieszkalną z zapleczem gospodarczym, np. Sajczyce, Dorohucza, chociaż szczegółowych badań wymaga tzw. podgrodzie. Uwagę zwraca również obecność materiałów z XI-XIII wieku, sugerujących ponowne użytkowanie obiektu, ale już raczej jako osady otwartej.

 

 

-
Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1975
Andrzej Kutyłowski
badania sondażowe
-
2002
Dariusz Włodarczyk
badania wykopaliskowe
Instytut Archeologii UMCS
Literatura
J. Przyborowski, Wycieczki archeologiczne, nad Tyśmienicę i Wieprz przez Józefa Przyborowskiego, [w:] Wiadomości Archeologiczne, 1876 tom 3, s. 35-36.
N. Kicka, Jaszczów pod względem archeologicznym. Zamczysko, Horodyszcze i Żalnik, [w:] Wiadomości Archeologiczne, 1882 tom 4, s. 137-150.
S. Nosek, Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Annales UMCS, 1957.
J. Gurba, Grodziska Lubelszczyzny, 1976.
A. Kutyłowski, Klarów, gm. Milejów, woj. lubelskie, [w:] Informator Archeologiczny. Badania 1975, 1976, s. 246-247.
D. Włodarczyk, Dokumentacja z wykopaliskowych, weryfi kacyjno-sondażowych badań archeologicznych grodziska w Klarowie, gm. Milejów, woj. Lubelskie, 2002.
. Rafał Niedźwiadek, Lublin i inne grody z czasów plemiennych przy północnej krawędzi Wyżyny Lubelskiej, [w:] Grody z okresu plemiennego na Lubelszczyźnie, Skarby z Przeszłości, 2018 tom 19, s. 125-174.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska