Podstawowe informacje
Miejscowość
Damice
Województwo
małopolskie
Powiat
krakowski
Gmina
Iwanowice
Obszar AZP
99-56
Nr stanowiska w miejscowości
10
Nr stanowiska na obszarze
107
Forma terenowa
krawędź wysoczyzny
Pokrycie terenu
pole
Chronologia
VIII-X w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
inna
dobry
7
Znaleziska

 W trakcie badań prowadzonych przez T. Radwańską znaleziono kamienną formę do odlewania lunul.

Według A. Żakiego  na terenie grodziska odkryto przypadkowo skarb składający się z 12 żelaznych sierpów (zabytki zaginęły).

W trakcie badań prowadzonych przez J. Poleskiego odkryto m.in. gliniany przęślik z VIII-IX w., zdobiony ornamentem wielokrotnej linii falistej, posiadający analogie w kulturze kaganatu awarskiego i Wielkich Moraw, żelazną tzw. grzywienkę grotopodobną, datowaną ramowo na VIII-X w. oraz brązowe, późnoawarskie okucie końca pasa z VIII w.

 

Opis

 

Grodzisko położone jest na prawym brzegu Dłubni, na krawędzi płaskowyżu, urywającego się w tym miejscu stromą skarpą (wychodnie skałek wapiennych), tworzącą ścianę doliny rzeki. Grodzisko położone jest na terenie łagodnie opadającym ku dolinie Dłubni, odciętym od NW i SE niewielkimi jarami.

Obiekt ma kształt wydłużonego trójkąta, którego boki S i NW są lekko wypukłe, zaś bok NE lekko wklęsły. Umocnienia biegły po linii prostej przy górnej krawędzi doliny. Od strony doliny gród broniony był pojedynczą linią wału, od strony jarów i płaskowyżu obiekt otoczony był podwójną linią wałów, rozdzielonych suchą fosą. Powierzchnia całości założenia wynosiła około 7 ha, zaś majdanu około 4 ha. Na podstawie analizy zdjęć lotniczych ustalono, że w narożniku W grodziska istniał pierwotnie wydzielony człon grodu na planie trójkąta, oddzielony od pozostałej części majdanu dwiema suchymi fosami i wałem. Powierzchnia tego członu grodziska wynosi około 0,3 ha. Szerokość wałów (poza umocnieniami wydzielonej części grodu na planie trójkąta) dochodzi do 15 m, wysokość do 2-2,5 m. Zewnętrzna linia wału oddalona jest od wewnętrznej o 20-25 m.


Stratygrafię na majdanie grodziska rozpoznano wycinkowo serią sondaży o niewielkim areale. Stwierdzono brak wyraźnych nawarstwień kulturowych poza rejonem bezpośrednio sąsiadującym z wałem wewnętrznym. Skąpe dane na temat stratygrafii odcinka wału badanego przez G. Lenczyka wskazują, iż była to konstrukcja jednofazowa. Nie można całkowicie wykluczyć istnienia w pobliżu badanego odcinka wału wczesnośredniowiecznych obiektów młodszych od okresu jego funkcjonowania. Badania prowadzone od 2004 r. przez J. Poleskiego potwierdziły brak nawarstwień kulturowych w obrębie wałów grodziska. Wyjątkiem jest bezpośrednie sąsiedztwo wału obwodowego grodziska, oraz sam wał (od strony S), co ujawniły wyniki jego eksploracji. Bogato uwarstwione wypełnisko fos (2 linii, oddzielających wspomniany powyżej wydzielony, główny człon grodu od pozostałej części założenia obronnego) powstały w wyniku naturalnego procesu zamywania ich wnętrza. Na obecnym etapie badań można uznać, iż opisywany gród był założeniem dwufazowym.


G. Leńczyk i T. Radwańska rozpoznali jedynie wewnętrzne i zewnętrzne partie wału wewnętrznego (obwodowego) grodziska, jego część środkowa nie została zbadana. Badania Leńczyka ujawniły pozostałości palisady z pionowo wkopanych słupów drewnianych o średnicy ponad 20 cm, umieszczonych jeden obok drugiego. Palisada tworzyła najprawdopodobniej ścianę zewnętrzną tego wału, którego szerokość wynosiła minimum 6 m (zapewne typ WIVD1). U wewnętrznej podstawy wału stwierdzono obecność warstwy przesyconej węgielkami drzewnymi i grudkami polepy – być może była to warstwa popożarowa wału. Na obecnym etapie badań wydaje się, że wał ten był konstrukcją jednofazową, jednak obecność w jego warstwach stropowych ciemniejszych plam z węgielkami drzewnymi i polepą nakazuje pewną ostrożność w tym względzie. Nie rozpoznano konstrukcji wału zewnętrznego, ani też odcinka wału, oddzielającego trójkątny człon grodu od pozostałej jego części.

            Prowadzone od 2004 r. przez J. Poleskiego badania ujawniły nowe informacje, dotyczące konstrukcji wałów. Pierwsza, zewnętrzna linia obwałowań, które oddzielała główny człon grodu od pozostałej części założenia obronnego, składała się z „suchej” fosy o szerokości 4,5 - 6 m. Fosa ta w przekroju pionowym posiadała kształt niecki, jej dno zalegało na głębokości 1,25 m. W odległości 3 m od wschodniej, wewnętrznej krawędzi opisanej powyżej suchej fosy, odkryto rów, będący pozostałością po pionowo wkopanej w podłoże palisadzie (składającej się najpewniej ze słupów o średnicy 20 – 30 cm). Fosa i palisada tworzyły zapewne funkcjonalną całość. Jest to pierwsza w Małopolsce tzw. pojedyncza palisada, odkryta wraz z tzw. suchą fosą na pozostałościach grodu z fazy plemiennej wczesnego średniowiecza (wał typu WIA). Nie można oczywiści wykluczyć, iż pierwotnie opisana palisada stanowiła zewnętrzną ścianę wału drewniano-ziemnego, zbliżonego np. do typu WIVD2, który następnie został całkowicie zniwelowany na skutek prac rolnych (problem ten mogą wyjaśnić dalsze badania opisanej linii umocnień). Fosę wewnętrzną odkryto w odległości około 40 m od tzw. fosy zewnętrznej, badanej w 2004 r. Był to rów o szerokości 5-8 m, głębokości 2,6 m. W przekroju pionowym posiadał kształt niecki, jego skośne ściany nachylone były pod kątem 30-35º od strony W i 40-45º od strony E (wnętrza głównego członu grodu). Dno obiektu było prawie płaskie (po linii E-W zbliżone do poziomu), jego szerokość wynosiła około 1.3-1,4 m. Głębokość fosy wynosiła 2.6 m. Wyjątkowo ciekawe okazało się odkrycie 3 dołków posłupowych, będących najpewniej pozostałością wewnętrznej ściany plecionkowej drewniano-ziemnego wału, biegnącego od wewnętrznej, wschodniej strony suchej fosy (typ wału WIVA1).  Szerokość domniemanego wału nie przekraczała zapewne 3,5-4 m.


W 2006 r. zbadany został południowy odcinek wału obwodowego grodziska. Podkreślenia wymaga odsłonięcie wewnętrznej partii ziemnego wału, znajdującego się na lekko nachylonym stoku cypla. Wał ten uchwycono na szerokości 4 m, o jego pierwotnej konstrukcji (i wymiarach) na podstawie tak szczątkowo zachowanych reliktów nie można w sposób wiarygodny wnioskować. Podkreślić należy, iż zarówno pod wałem, jak i w jego pobliżu (na majdanie grodu) nie natrafiono na czytelną warstwę humusu pierwotnego. Może to świadczyć o przeprowadzeniu bezpośrednio przed rozpoczęciem budowy wczesnośredniowiecznych umocnień celowej niwelacji terenu. Nie można wykluczyć, iż plecionkowa ścianka, odkryta w rejonie wewnętrznej podstawy opisanego powyżej wału, biegnąca równolegle do biegu wału, mogła wiązać się z jego konstrukcją. Zapewne również z okresem funkcjonowania owego wału wiązał się pierwotnie płytki, nieckowaty rowek o szerokości 1,2-1,5 m, biegnący równolegle do biegu wału, w odległości ponad 7 m od jego wewnętrznej podstawy. Być może jest on pozostałością swego rodzaju rowka odwadniającego, zapobiegającego podmywaniu wału przez wody deszczowe i roztopowe, spływające z wyżej położonych partii majdanu. Najprawdopodobniej z młodszą fazą wału (biegnącą pierwotnie na koronie rozwalisk starszego wału), wiązały się warstwy ziemi silnie przesycona węglami drzewnymi i grudkami polepy, co jest najprawdopodobniej wynikiem pożaru owej domniemanej, młodszej linii umocnień wczesnośredniowiecznych.

W trakcie badań prowadzonych przez G. Leńczyka i T. Radwańską nie natrafiono na pozostałości budynków mieszkalnych (być może ze względu na niewielki areał objęty wykopaliskami), odsłonięto jedynie pozostałości kilku niewielkich palenisk. W trakcie badań prowadzonych od 2004 r. przez J. Poleskiego odkryto kilka obiektów wczesnośredniowiecznych, w tym czworokątną półziemiankę na planie zbliżonym do kwadratu (3 x 2.9 m) z resztkami kamienno-glinianego piecyka w jednym z narożników, pozostałość prostokątnego budynku (ponad 5 m x 2,5 m), być może o funkcji gospodarczej (ściany zbudowane w konstrukcji plecionkowej lub ewentualnie palisadowej), pozostałość niewielkiego wolno stojącego glinianego piecyka kopułowego, rozmaite jamy zasobowe (w tym w przekroju gruszkowata).

Analiza zdjęć lotniczych, wykonanych przez J. Poleskiego, ujawniła relikty dwóch fos i wału, wydzielających w zachodnim narożniku grodziska oddzielny człon na planie trójkąta o powierzchni 0,3 ha, co zostało potem potwierdzone w toku prowadzonych pod jego kierunkiem badań wykopaliskowych. A. Żaki informuje w kilku zdaniach, iż w trakcie badań prowadzonych przez niego w Damicach natrafił najprawdopodobniej na relikty bramy, której ściany miały tworzyć wkopane jeden obok drugiego pionowe słupy (brak bliższych danych na ten temat).

Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1948 - 1948
G. Leńczyk, A. Żaki
badania sondażowe
-
1968 - 1968
-
badania powierzchniowe
-
1969 - 1974
-
badania powierzchniowe
-
1970 - 1970
T. Radwańska
badania sondażowe
Muzeum Archeologiczne w Krakowie
1990
J. Kruk
badania powierzchniowe
PAN Igołomia
Archiwalia
Rodzaj dokumentu
Nazwa instytucji
Sygnatura
teka grodziska "Wały"
Muzeum Archeologiczne w Krakowie
-
list G. Leńczyka na temat grodziska
Muzeum Archeologiczne w Krakowie
-
opis badań wykopaliskowych G. Leńczyka 1948
Muzeum Archeologiczne w Krakowie
-
dokumentacja rysunkowa G. Leńczyka
Muzeum Archeologiczne w Krakowie
-
Literatura
L. Kozłowski, Sprawozdanie tymczasowe z poszukiwań archeologiczno-przedhistorycznych w dorzeczu Przemszy, Dłubni i Szreniawy, [w:] Światowit, 1911 tom 9, s. 80.
L. Kozłowski, Cmentarzysko ciałopalne w Iwanowicach na górze "Klin", pow. miechowski, gub, kielecka, [w:] Światowit, 1912 tom 10, s. 33.
J. Piwowarski, Rejestr zabytków przedhistorycznych znajdujących się na terenie powiatu miechowskiego, [w:] Wiadomości Archeologiczne, 1935 tom 13, s. 181-182.
G. Leńczyk, W sprawie atlasu grodzisk, [w:] Z Otchłani Wieków, 1950 tom 19, s. 132.
A. Żaki, Pradzieje Małopolski w świetle badań i wykopalisk, [w:] Z Otchłani Wieków, 1950 tom 19, s. 120-130.
T. Radwańska, Damice, pow. Miechów. Badania 1970 r, [w:] Informator Archeologiczny, 1971 tom 1970, s. 163-164.
E. Dąbrowska, Wielkie grody dorzecza górnej Wisły. Ze studiów nad rozwojem organizacji terytorialno-plemiennej w VII-X wieku, 1973, s. 154-155.
A. Żaki, Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej, 1974, s. 57; 293; 323.
G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, 1983, s. 17-18.
J. Poleski, Wczesne średniowiecze, [w:] Natura i Kultura w Krajobrazie Jury. Pradzieje i średniowiecze, 1995 tom IV, s. 139-140.
S. Małachowska, Wczesnośredniowieczne zawieszki półksiężycowate znalezione na trenie ziem polskich, [w:] Archeologia Polski, 1998 tom 43, s. 54-55; ryc.7b.
J. Poleski, Results of excavations conducted on the stronghold at Damice, commune Iwanowice, in the years 2004-2006, [w:] Recherches Archeologiques de de L' Universite Jagelonne de Cracovie, Nouvelle serie, 2009 tom 1, s. 327-339.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska